فەرید ئەسەسەرد
لەدیداری هەفتەی رابردووی دامەزراوەی مێری لەهەولێر، وەزیری سامانە سروشتییەكان ئاشتی هەورامی لە وتارەكەیدا"بۆمبێكی" مەترسیداری تەقاندەوە كە بەهۆیەوە هەموو دەرگاكانی بەڕووی چارەسەركردنی قەیرانی داراییدا داخست، ئەویش كاتێك رایگەیاند كە ئەگەر نرخی بەرمیلی نەوت بگات بە سەد دۆلاریش، رەوشی دارایی هەرێم وەكو خۆی، بە خراپی، دەمێنێتەوە. ئەمە بەم واتایە دێت كە ئەگەر هەرێم رۆژانە یەك ملیۆن بەرمیل نەوتی خاو بەنرخی سەد دۆلار بۆ هەر بەرمیلێك هەناردە بكات‌و مانگانە سێ ملیار دۆلار بە دەست بێنێ، قەیرانەكە هەر بەردەوام دەبێ‌‌و رەوشەكە هەر بەخراپی دەمێنێتەوە. خراپیی رەوشەكە لەوەدا دەردەكەوێ كە هەرێم پێش ساڵی 2010 لەڕێژەی 17%ەكەی بودجە، مانگانە بەكەمتر لەیەك ملیار دۆلار كاروباری خۆی بە بێ كەموكوڕی رایی كردووەو لەساڵی 2003وە تا 2014 هیچ كات بودجەی مانگانەی هەرێم نەگەیشتۆتە سێ ملیار دۆلار.
هەورامی لە15ی تشرینی یەكەمی 2013دا لەچاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ رۆژنامەی "روداو" مژدەی بە هاووڵاتیان دا كە لەساڵی 2015دا كاتێك ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت دەگاتە یەك ملیۆن بەرمیل لە ڕۆژێكدا، هەر خێزانێك لە كوردستان مانگانە 1200دۆلاری چنگ دەكەوێ. پاش دوو ساڵ لەم لێدوانە، هەورامی لە لێدوانێكدا كە لە 18ی تشرینی دووەمی 2015دا لەINA بڵاوكرایەوە، دانی بەوەدا نا كەحكومەت تا تشرینی دووەمی ساڵی 2014 موچەی سێ مانگی كارمەندان قەرزار بووە، بەڵام زۆر بەگەشبینییەوە دوو بەڵێنی دا، یەكێكیان ئەوەیە كە لە ساڵی 2016دا كورتهێنانەكە چارەسەر دەكاو حكومەت هەموو قەرزەكانی كارمەندان دەداتەوەو مانگانەش لەكاتی خۆیدا مووچە دەدا، بەڵێنی دووەمیشی ئەوە بوو كە لە ساڵی 2016دا هەموو قەرزی كۆمپانیا بەرهەمهێنەرەكانی نەوت دەداتەوە یان لایەنی كەم بەشێكی زۆری دەداتەوە. بڕی قەرزەكانی ئەو كاتەی كۆمپانیاكان لەسەر حكومەت تەنها 3 ملیار دۆلار بوو.
بە دڵنیاییەوە هیچ كام لەو بەڵێنانە نەهاتۆتە دی. لێدوانەكانی ئەم دواییەشی لەهەولێر دەری دەخەن كە وەزارەتی سامانە سروشتییەكان هیچ پلانێكی سەركەوتووی نیە. هەورامی جگە لەوەی كە هیچ بوارێكی بۆ بینینی روناكییەكی كز لە كۆتایی تونێلەكە نەهێشتۆتەوە، دانی بەوەشدا ناوە كە وەزارەتەكەی دەستی بۆ یەدەكی دراوی ستراتیجیی حكومەتی هەرێم بردووەو هەمووی لە پرۆژە شكستخواردووەكانی نەوت‌و گازی ناوخۆی هەرێم فەوتاندووە.
ئەمە هەمووی بەسەر یەكەوە یەك مانای هەیە، ئەویش ئەوەیە كە مەسەلەكە بە قەد ئەوەی كە پەیوەندیی بە سیاسەتی چەوتی وەزارەتی سامانە سروشتییەكانەوە هەیە، بەقەد ئەوە پەیوەندیی بەدابەزینی نرخی نەوتەوە نییە.
نكوڵی لەوە ناكرێ كە هەورامی بە ئەندازیاری سیاسەتی نەوتی هەرێم دادەندرێ‌‌و وەزارەتەكەی بە درێژایی 10 ساڵ ، لە ساڵی 2006 وە تا 2016 سەرپەرشتیی فایلی نەوت دەكات. بەڵام لەهەمان كاتدا ناشكرێ نكوڵی لەوە بكرێ كە ئەو كوردستانەی كە وەزارەتی سامانە سروشتییەكان لەسەر زاری وەزیرەكەی شانازیی بەوەوە دەكرد كە خستویەتیە سەر نەخشەی جیهانیی وزەوە، هەر ئەو كوردستانەیە كە ئەمڕۆ باجی سیاسەتە چەوتەكانی ئەو وەزارەتە دەدا. تیۆرییە زیاد لە پێویست گەشبینەكانی وەزارەتی سامانە سروشتییەكان‌و خۆشباوەڕیی حكومەتی هەرێمی كوردستان، ئەو دۆخەی هێناوەتە ئاراوە كە ئەمڕۆ هەرێم پێوەی دەتلێتەوە. وڵاتان بەگەشبینیی بێ بنەماو بە خۆشباوەڕیی حكومەتەكان گەشە ناكەن، بەڵكو بەپلانی تۆكمەو كاری لێبڕاوانە.
خراپترین لایەنی مەسەلەكە ئەوەیە كە هیچ وەزارەتێك بەقەد وەزارەتی سامانە سروشتییەكان كاریگەریی لەسەر بڕیاری سیاسیی حكومەتی هەرێم نەبوە. هەر بە هۆی ئەو كاریگەرییەشەوە پەیوەندیی هەولێر لەگەڵ بەغدا بە رێچكەیەكی خراپدا رۆیی‌و پاشكۆیەتی بووە روخساری زاڵ بەسەر پەیوەندیی هەولێرو ئەنكەرەدا، سەرباری كاریگەریی خراپ لەسەر پەیوەندییە ناوخۆییەكان.
لەكۆتاییدا دەبێ دان بەوەدا بنرێ كە هەورامی لەقسەكانیدا ناچار بووە زۆر راستگۆ بێ، چونكە سیاسەتی چەوت ئەنجامی خراپی لێ دەكەوێتەوەو بەردەوامبون لەسەر سیاسەتی چەوتیش چاوەڕوانی ئەنجامی خراپتری لێ دەكرێ. بەهۆی ئەمەوە ئەو بارودۆخە خراپەی كە ئێستا لە ئارا دایە، پێویستی بە پوچەڵ كردنەوەی" بۆمبە" مەترسیدارەكە هەیە.
کۆمینتی مالپه‌ر
کۆمێنتی فه‌یسبووک